U „Sl. glasniku RS“, broj 103/2020 objavljena je Odluka o privremenim merama za banke radi ublažavanja posledica pandemije COVID-19 u cilju očuvanja stabilnosti finansijskog sistema, koja je na snazi od 28.07.2020. godine, i koju prenosimo u nastavku:
„Na osnovu člana 4. tačka 3) i člana 14. stav 1. tačka 11) Zakona o Narodnoj banci Srbije („Službeni glasnik RS”, br. 72/03, 55/04, 85/05 – dr. zakon, 44/10, 76/12, 106/12, 14/15, 40/15 – odluka US i 44/18), a u vezi s članom 28. stav 7. Zakona o bankama („Službeni glasnik RS”, br. 107/05, 91/10 i 14/15),
Izvršni odbor Narodne banke Srbije donosi
ODLUKU
o privremenim merama za banke radi ublažavanja posledica pandemije COVID-19 u cilju očuvanja stabilnosti finansijskog sistema
1. Ovom odlukom propisuju se mere i aktivnosti radi ublažavanja finansijskih posledica nastalih usled pandemije COVID-19 po građane i privredu, koje je banka dužna da primeni u cilju očuvanja stabilnosti finansijskog sistema u Republici Srbiji.
2. Banka je dužna da dužnicima (fizičkim licima, poljoprivrednicima, preduzetnicima i privrednim društvima) ponudi zastoj u otplati obaveza (moratorijum) u roku od tri dana od dana stupanja na snagu ove odluke.
Moratorijum iz stava 1. ove tačke odnosi se na obaveze dužnika po osnovu kredita i kreditnih proizvoda (npr. dozvoljeno prekoračenje po tekućem računu ili kreditne kartice), kao i na obaveze po osnovu drugih proizvoda banke (npr. obaveze po osnovu instrumenata zaštite od kamatnog rizika koji su povezani sa kreditima i/ili kreditnim proizvodima ili po osnovu bankarskih garancija).
Moratorijum iz stava 1. ove tačke ne primenjuje se na naknade za usluge banke, kao što su usluge platnog prometa (npr. provizija za izvršenje transakcija, naknada za održavanje računa), investicione usluge, brokersko-dilerski poslovi, usluge u vezi sa sefovima i sl.
3. Banka je dužna da obaveštenje o ponudi iz tačke 2. stav 1. ove odluke (u daljem tekstu: ponuda) objavi na svojoj internet prezentaciji, čime se smatra da je ponuda dostavljena svim dužnicima.
Obaveštenje o ponudi sadrži precizne i potpune informacije koje se odnose na:
– početak primene i period trajanja moratorijuma u skladu sa ovom odlukom;
– obračun kamate za vreme trajanja moratorijuma;
– način otplate obaveza po prestanku moratorijuma po pojedinačnim kreditima/kreditnim proizvodima/drugim proizvodima banke;
– reprezentativni primer iznosa obaveza po osnovu konkretnog kredita/kreditnog proizvoda/drugog proizvoda – pre i nakon prestanka moratorijuma do kraja perioda otplate, koji sadrži sve elemente na osnovu kojih se mogu utvrditi uslovi pod kojima se moratorijum primenjuje;
– moguće načine otplate obaveza po prestanku moratorijuma u smislu tačke 6. stav 6. ove odluke;
– rok na koji se automatski produžava važenje dozvoljenog prekoračenja po računu, odnosno kreditne kartice, u slučaju da rok važenja ovih usluga ističe tokom trajanja moratorijuma.
Banka može dužnicima iz stava 1. ove tačke ponuditi i druge olakšice u vezi sa otplatom obaveza.
4. Dužnik može da odbije ponudu po svakom pojedinačnom kreditu/kreditnom proizvodu/drugom proizvodu, i to:
– elektronskim putem (popunjavanjem obrasca na internet prezentaciji banke ili obaveštenjem putem elektronske pošte na adresu koja je u te svrhe objavljena na internet prezentaciji banke);
– putem redovne pošte;
– putem telefona (pozivom na broj koji je u te svrhe objavljen na internet prezentaciji banke);
– u poslovnim prostorijama banke popunjavanjem obrasca.
Ako dužnik u roku od deset dana od dana objavljivanja obaveštenja o ponudi ne odbije ponudu, smatraće se da je tu ponudu prihvatio, a moratorijum se primenjuje na obaveze tog dužnika iz tačke 2. stav 2. ove odluke koje dospevaju počev od 1. avgusta 2020. godine zaključno sa 30. septembrom 2020. godine.
Ako dužnik nije izmirio obaveze iz tačke 2. stav 2. ove odluke koje su dospele u julu 2020. godine – moratorijum se, osim na obaveze koje dospevaju počev od 1. avgusta 2020. godine zaključno sa 30. septembrom 2020. godine, primenjuje i na njegove neizmirene obaveze dospele u julu 2020. godine.
Banka je dužna da omogući dužniku odustanak od primene moratorijuma po svakom pojedinačnom kreditu/kreditnom proizvodu/drugom proizvodu tokom njegovog trajanja, ako to dužnik zatraži od banke, shodno načinu za odbijanje ponude iz stava 1. ove tačke, kao i ako u celini izvrši uplatu dospele a neizmirene obaveze koja je obuhvaćena moratorijumom.
U slučaju odustanka od primene moratorijuma na način iz stava 4. ove tačke, smatra se da dužnik nije prihvatio ponudu, odnosno moratorijum.
5. Tokom trajanja moratorijuma banka ne obračunava zateznu kamatu na neizmireno potraživanje koje je dospelo za vreme trajanja moratorijuma, ne pokreće postupak izvršenja, kao ni postupak prinudne naplate prema dužniku, odnosno ne preduzima druge pravne radnje u cilju naplate potraživanja od dužnika.
Tokom trajanja moratorijuma banka obračunava redovnu (ugovorenu) kamatu.
Redovnu (ugovorenu) kamatu banka obračunava na nedospeo dug (koji ne uključuje obaveze koje dospevaju tokom trajanja moratorijuma) a tako obračunata kamata odgovara iznosu redovne kamate u skladu sa planom otplate koji je važio pre stupanja na snagu ove odluke.
Izuzetno od stava 3. ove tačke, ako je dužnik privredno društvo, banka može redovnu (ugovorenu) kamatu da obračunava i na iznose glavnice duga koji dospevaju tokom trajanja moratorijuma.
Tokom trajanja moratorijuma na obaveze po osnovu kreditnih kartica i dozvoljenog prekoračenja po tekućem računu banka obračunava redovnu (ugovorenu) kamatu na iskorišćeni iznos.
6. Po prestanku moratorijuma, redovna kamata obračunata na način iz tačke 5. ove odluke ravnomerno se raspoređuje na period otplate kredita i drugih proizvoda i ne pripisuje se glavnici duga, a period otplate se produžava za period trajanja moratorijuma.
Zatezna kamata obračunata u toku perioda moratorijuma na potraživanja dospela pre početka primene moratorijuma ravnomerno se raspoređuje na period otplate kredita i drugih proizvoda banke i ne pripisuje se glavnici duga.
Banka je dužna da sačini novi plan otplate produžen za period trajanja moratorijuma.
Banka je dužna da svim dužnicima koji su koristili moratorijum, ako je to primenljivo s obzirom na vrstu konkretnog proizvoda, dostavi novi plan otplate putem elektronske ili redovne pošte, bez dodatnih troškova za dužnika, a taj plan se obavezno sačinjava i dostavlja za kredit.
Plan otplate iz stava 3. ove tačke, mora biti sačinjen na način kojim se obezbeđuje potpuna informisanost dužnika o svim elementima obaveza i načina njihovog izmirivanja (uključujući i stanje duga pre i nakon prestanka moratorijuma, prikaz anuiteta uz navođenje tačnog iznosa glavnice i kamata do kraja novog perioda otplate, rok dospeća, efektivnu kamatnu stopu), a mora da sadrži i druge podatke propisane odlukom Narodne banke Srbije kojom se uređuju uslovi i način obračuna efektivne kamatne stope i izgled i sadržina obrazaca koji se uručuju korisniku.
Nakon dostavljanja plana otplate iz stava 3. ove tačke, dužnik može, u roku od sedam dana po tom dostavljanju, od banke zahtevati da umesto načina otplate iz stava 1. ove tačke, po prestanku moratorijuma:
1) izmiri sve obaveze po osnovu kredita koje su bile obuhvaćene moratorijumom (sve anuitete iz perioda moratorijuma – glavnicu i redovnu kamatu);
2) izmiri sve obaveze po osnovu redovne kamate koja se obračunavala za vreme trajanja moratorijuma, uz produženje roka otplate kredita za period trajanja moratorijuma.
Banka je dužna da prilikom dostavljanja plana otplate iz stava 3. ove tačke, dužniku jasno predoči mogućnost otplate na način iz stava 6. ove tačke, uključujući i rok propisan tim stavom u kome dužnik može zahtevati drukčiji način otplate po prestanku moratorijuma.
Važenje dozvoljenog prekoračenja po računu, odnosno kreditne kartice produžava se za period trajanja moratorijuma.
7. Banka je dužna da unutrašnjim aktima uredi:
– ovlašćenja i odgovornosti u procesu sprovođenja mera i aktivnosti iz ove odluke;
– sistem praćenja i izveštavanja u banci i izveštavanja Narodne banke Srbije o aktivnostima i merama iz ove odluke i rezultatima u vezi sa njihovom primenom;
– vrste olakšica iz tačke 3. stav 3. ove odluke, kao i uslove za njihovu primenu;
– postupak komunikacije sa dužnicima u smislu ove odluke.
Banka je dužna da akte iz stava 1. ove tačke dostavi Narodnoj banci Srbije odmah po njihovom usvajanju.
8. Banka je dužna da Narodnoj banci Srbije dostavlja izveštaj o sprovedenim aktivnostima i merama preduzetim u skladu sa ovom odlukom, kao i rezultatima tih aktivnosti odnosno mera.
Banka dostavlja izveštaj iz stava 1. ove tačke na obrascu Mesečni izveštaj o moratorijumu, koji je kao Prilog 1 odštampan uz ovu odluku i njen je sastavni deo, i to najkasnije 15. u mesecu sa stanjem poslednjeg kalendarskog dana prethodnog meseca.
Prvi izveštaj iz stava 1. ove tačke banka je dužna da dostavi sa stanjem na dan 10. avgusta do 14. avgusta 2020. godine.
Izveštaj iz stava 1. ove tačke dostavlja se zaključno sa 15. oktobrom 2020. godine.
9. Banka ne može od dužnika zahtevati naknadu bilo kojih troškova u vezi sa preduzimanjem mera i aktivnosti u skladu sa ovom odlukom.
10. Potraživanja prema dužnicima kojima su odobrene olakšice iz tač. 2. i 3. ove odluke, a po kojima u momentu stupanja na snagu ove odluke ti dužnici nisu bili u docnji dužoj od 90 dana – neće se smatrati restrukturiranim, niti problematičnim potraživanjima, kao ni problematičnim kreditom u smislu propisa Narodne banke Srbije, odnosno neće se smatrati da je nastupio status neizmirenja obaveze.
11. Banka je dužna da svoje unutrašnje akte uskladi sa odredbama ove odluke u roku od pet dana od dana stupanja na snagu te odluke.
12. Ova odluka primenjuje se na obaveze po osnovu kredita/kreditnih proizvoda/drugih proizvoda banke odobrenih dužniku pre stupanja na snagu ove odluke.
13. Od dana stupanja na snagu ove odluke, banka obustavlja isplate po trajnim nalozima obaveza dužnika koje mogu biti obuhvaćene moratorijumom.
Ako dužnik počev od 31. jula 2020. godine, a u roku iz tačke 4. stav 2. ove odluke obavesti banku da odbija ponudu, banka je dužna da obavezu koja je dospela od dana stupanja na snagu ove odluke, naplati u iznosu koji bi bio naplaćen da banka nije obustavila isplate u skladu sa stavom 1. ove tačke (bez bilo kakvog dodatnog obračuna kamate) i da aktivira trajni nalog.
Ako se otplata obaveza dužnika koji je obavestio banku da odbija ponudu vrši putem trajnog naloga kod druge banke, banka je dužna da bez odlaganja o navedenom obavesti tu banku, kako se ne bi obustavilo plaćanje, odnosno kako bi se ponovo aktivirao trajni nalog i naplatile obaveze u iznosu koji bi bio naplaćen da banka nije obustavila isplate u skladu sa stavom 1. ove tačke.
Ako se otplata obaveza dužnika koji je obavestio banku da odbija ponudu vrši putem administrativne zabrane, banka je dužna da o tome odmah obavesti poslodavca, odnosno Republički fond za penzijsko i invalidsko osiguranje, kako se ne bi obustavio prenos sredstava, odnosno kako bi se izvršilo plaćanje u iznosu koji bi bio plaćen putem administrativne zabrane da plaćanje po osnovu te zabrane nije obustavljeno shodno stavu 1. ove tačke.
Ako poslodavac ili Republički fond za penzijsko i invalidsko osiguranje izvrše prenos sredstava po osnovu administrativne zabrane od dana stupanja na snagu ove odluke, a u okviru redovne otplate obaveza u toku trajanja moratorijuma, a dužnik je prihvatio ponudu, banka je dužna da omogući dužniku raspolaganje tim sredstvima na računu kod te banke ili isplatu ili da izvrši prenos sredstava na račun dužnika kod druge banke.
14. Ova odluka stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.“
Uz ovu Odluku, objavljen je i Prilog 1 – Mesečni izveštaj o moratorijumu 
U cilju informisanja javnosti u vezi sa primenom ove Odluke Narodna banka Srbije je objavila obaveštenje o novom moratorijumu.